هواساز (Air Handling Unit )

هواساز دستگاهی است که با انجام عملیاتی همچون تغییر دما، افزایش یا کاهش رطوبت، تصفیه و تنظیم سرعت، مشخصات هوا را تغییر داده و آن را مطبوع می سازد. سیال گرم یا سرد از طریق سیستم مرکزی در اختیار هواساز قرار می گیرد اما سایر مشخصات هوا با توجه به امکانات و تجهیزات جانبی توسط هواساز تغییر نموده و تنظیم می شود. هواسازها از نظر ساختار و شکل ظاهری در دو گروه عمده افقی و عمودی دسته بندی می شوند همچنین هواساز ها از نظر نحوه قرار گیری بادزن یا سانتریفوژ و کویل ها در دو گروه عمده جریان دمشی و جریان مکشی جای می گیرند. در هواساز های جریان دمشی بادزن یا فن سانتریفوژ قبل از کویل ها قرار می گیرد و در هواسازهای جریان مکشی بادزن هواساز بعد از کویل تعبیه می شود.
هواساز از بخشهای اصلی فیلتر , فن , کویل های گرمایی و سرمایی , رطوبت زن و تجهیزات کنترلی تشکیل می شود . کویل¬های گرمایی هواساز معمولا با آب داغ, بخار و برق عمل می کنند . کویل¬های سرمایی هواساز با آب مبرد و یا مستقیما با یک ماده مبرد کار می کنند . در حالت دوم کویل دستگاه هواساز اواپراتور یک سیستم تبرید می باشد . با تنظیم های مختلف بخش های گرمایی , سرمایی , رطوبت زن و غیره در مجموعه دستگاه هواساز می توان سیستم های مختلف تهویه مطبوع را برای پروژه های با شرایط متفاوت طراحی نمود . دستگاه هواساز معمولاً با دو کانال ؛ رفت و برگشت هوا به داخل ساختمان و به وسیله یک کانال به هوای تازه با خارج ارتباط دارد هر چند امروزه استاندارد ASHRAE هوای برگشت برای بیشتر فضاها به خصوص دارویی و بهداشتی مناسب نمی داند.
دستگاه هواساز با تنظیم دما و رطوبت و همچنین تأمین هوای تازه و فیلتر کردن آن عمل تهویه مطبوع تابستانی و زمستانی را انجام می دهد . هوای برگشتی از اتاق¬ها با هوای تازه در محفظه اختلاط دستگاه مخلوط شده و سپس از کویل های سرمایی یا گرمایی و رطوبت زن (معمولاً در زمستان) عبور می کند . سرعت عبور هوا از کویل حدد ۵۰۰ فوت بر دقیقه است . فرآیند رطوبت زنی به وسیله پاشش آب از افشانک ها یا شبکه بخار و فرآیند رطوبت گیری توسط کویل سرد انجام می شود .

هواساز

هواساز

 

ساختمان های بزرگ عموماً دارای یک واحد هواساز مرکزی یا موتورخانه ی مرکزی هستند که تمام تجهیزات مربوط به گرمایش و تهویه هوا درون این محل (Room Mechanical) نصب می شوند. هوای تهویه شده در این محل توسط شبکه کانال ها به فضاهای مورد نظر ارسال می شود. بسته به میزان آسایش لازم در ساختمان، سیستم مرکزی می تواند یکی از انواع زیر باشد:
۱. فقط گرمایش و تهویه
۲. گرمایش، تهویه و سرمایش
۳. گرمایش، تهویه، سرمایش و رطوبت زنی یا رطوبت زدایی
سیستم دارای فقط گرمایش
شکل (۱) یک سیستم که فقط امکان گرمایش در آن وجود دارد را نشان می دهد البته تهویه نیز بخشی از کار این سیستم است. به نمادهای مربوط به فیلتر، کویل سرمایشی و فن توجه کنید. این نمادها و نمادهای دیگری که در بخش های بعدی ملاحظه خواهید کرد در نقشه های تهویه مطبوع متداول هستند:

شکل (1) – سیستم دارای فقط امکان گرمایش

شکل (۱) – سیستم دارای فقط امکان گرمایش

(Return Air : RA )هوای برگشتی: هوای برگشتی از فضای تهویه شده مجدداً وارد سیستم شده و پس از عبور از دستگاه و تهویه مجدد وارد فضای تهویه شده می شود.

(Outside Air : OA ) هوای بیرون: برای این که هوای داخل ساختمان کیفیت خود را از دست ندهد و از نظر سلامتی در شرایط خوبی قرار داشته باشد، لازم است مقداری از هوای تازه ی بیرون وارد سیستم شود . استانداردهای موجود در زمینه ی تهویه مطبوع مقدار حداقل هوای تازه ی مورد نیاز برای فضاهای مختلف را مشخص کرده اند که این مقدار باید حتماً تأمین شود.

(Mixed Air : MA ) هوای مخلوط: هوای برگشتی و هوای تازه بیرون در محفظه ی اختلاط با هم مخلوط شده و مخلوط هوای حاصل از درون دستگاه عبور کرده و به فضاهای مورد نظر ارسال می شود.

(Supply Air :  SA ) هوای تغذیه: هوای تهویه شده ای است که به طرف فضاهای مورد نظر ارسال می شود.

هر سیستم مرکزی باید دارای یک بانک فیلتر باشد. این فیلترها باعث می شوند که تجهیزات از کثیف شدن مصون بوده و هوای تمیز و سالم را برای ساکنان فراهم می کند. نوع و میزان بازدهی فیلترهای به کار رفته در بانک فیلتر، میزان تاثیرگذاری این بانک را تعیین می کند.

کویل گرمایشی به هوای عبوری گرما اضافه می کند. آب گرم درون لوله های کویل در جریان است. پره های فلزی موجود روی لوله ها به انتقال حرارت بین آب و هوای عبوری از روی کویل و بین لوله ها کمک می کند. آب گرم درون کویل توسط یک پمپ از دیگ تغذیه شده و مجدداً باز می گردد . (Circulation)

برخی از کویل های گرمایشی ممکن است توسط بخار آب تغذیه شوند که در این صورت دارای درجه حرارت بالاتری خواهند بود.

شکل (۲) سیستمی را نشان می دهد که دارای قابلیت گرمایش و سرمایش می باشد توجه کنید که این همان سیستم گرمایش قبلی است با این تفاوت که یک کویل سرمایشی به آن اضافه شده است . آب خنک شده توسط چیلر به وسیله یک پمپ به درون کویل سرمایشی ارسال می شود و آب موجود درون کویل، گرمای هوای عبوری را گرفته و باعث خنک شدن آن می شود. چیلر یک واحد تبرید است که آب را به منظور گردش در کویل های خنک کننده، خنک می کند. در کویل سرمایشی برخی از سیستم های کوچک به جای آب خنک شده از ماده ی مبرد استفاده می شود.

 

شکل (2) – گرمایش و سرمایش با کویل های سری

شکل (۲) – گرمایش و سرمایش با کویل های سری

در شکل (۲) کویل های گرمایشی و سرمایشی به صورت سری قرار داده شده اند، یعنی هوای مخلوط قبل از رسیدن به فن باید از هر دو کویل گرمایشی و سرمایشی عبور کند. هنگامی که کویل ها به صورت سری واقع شده باشند می توان در صورت نیاز گرمایش یا سرمایش را تأمین کرد، اما کویل گرمایشی و کویل سرمایشی هم زمان نمی توانند در حال کار باشند. اگر هر دو کویل به طور هم زمان در حال کار باشند اثر یکدیگر را خنثی می کنند و این، اتلاف انرژی و بالا رفتن هزینه های کارکرد تاسیسات را به دنبال خواهد داشت. خنثی کردن یا تقابل (Bucking) یعنی برای رسیدن به دمای مورد نظر هر دو سیستم گرمایش و سرمایش به طور هم زمان روشن باشند.

 

 

ahu-chilled

شکل (۳) سیستمی را نشان می دهد که دارای کویل گرمایشی و سرمایشی می باشد، اما این کویل ها به صورت موازی نصب شده اند. کویل ها در پایین دست فن تعبیه شده اند. با داشتن یک سیستم کانال کشی مناسب این امکان وجود خواهد داشت که این سیستم بتواند در صورت نیاز به طور هم زمان برای برخی از مناطق ساختمان گرمایش و برای نواحی دیگری از ساختمان سرمایش را تأمین کند.

 

شکل (3) – گرمایش و سرمایش با کویل های موازی

شکل (۳) – گرمایش و سرمایش با کویل های موازی

 

شکل (۳) تعدادی از کلمات اختصاری و نمادهای جدید را معرفی می کند، به نمادهای به کار رفته برای دمپرها در کانال های عادی – بسته (NC) و عادی – باز (NO) که برای مخلوط کردن هوا به کار می روند توجه کنید.

شما این نمادها را در بیشتر نقشه های مربوط به هواسازها خواهید دید. این شکل دو عبارت اختصاری جدید را نیز معرفی می کند که در کنترل های اتوماتیک از اهمیت خاصی برخوردارند:

  • (Normally Open – NO ) عادی- باز
  • (Normally Close – NC ) عادی – بسته

این عبارات برای شیرها و دمپرهایی که در سیستم کنترل مورد استفاده قرار می گیرند به کار می رود.

عادی – باز (NO) یعنی این که تا وقتی که عملگر فعال نشده است، شیر در حالت باز قرار دارد. به عبارت دیگر این شیر یا دمپر تا وقتی که عملگر آن را به حرکت در نیاورده در حالت باز باقی می ماند.

عادی – بسته (NC) یعنی تا وقتی که عملگر فعال نشده شیر یا دمپر در حالت بسته خواهد ماند.

شکل (۴) سیستم هواساز مرکزی را نشان می دهند. تمام سیستم ها لزوماً دارای تمام این اجزا نیستند. این موضوع به ویژه در مورد رطوبت زن ها صادق است. رطوبت زن ها فقط در ساختمان هایی به کار می روند که در آن ها از نظر رطوبت به شرایط ویژه ای نیاز باشد.

برخی از این مکان ها عبارتند از آزمایشگاه ها، بیمارستان ها و ساختمان هایی که دارای اتاق های پاک  (Clean Rooms)  هستند.

 

شکل (4) – سیستم هوارسان مرکزی

شکل (۴) – سیستم هوارسان مرکزی

 

در بیشتر سیستم ها، کانالی برای تخلیه هوا (Exhaust Air) در نظر گرفته می شود. وجود کانال تخلیه این امکان را فراهم می کند که مقداری از هوای برگشتی از ساختمان تخلیه شده و به حفظ فشار مثبت در ساختمان کمک می کند.

به برخی از سیستم ها فن هوای برگشتی اضافه می شود تا از این طریق بر مقاومت و افت فشار جریان غلبه کرده و امکان کنترل دقیق تر هوای برگشت و تخلیه فراهم شود.

توجه کنید که در این سیستم کویل ها به صورت سری نصب شده اند. چیدمان موازی این سیستم نیز مانند سیستم موجود است با این تفاوت که در چیدمان موازی کویل ها در پایین دست فن تغذیه هوا نصب می شوند.

 

منابع:

کتاب چیلر جذبی – مهندس محمدرضا سلطاندوست

Handbook Of Air Conditioning & Refrgeration SHAN.K.WANG

گردآوری و نگارش: مهندس حمید مقدم

linkedin